مسعود هنوز شاگرد صنف هشتم و نهم بود كه فعالیت كمونستها در مكاتب كابل آغاز گردید. این كه او مفكوره خود را با كمونستها هماهنگ ساخته نمی توانست، تیره گی‌هایی بین او و شاگردانی كه مفكورهء كمونستی داشتند پیدا شد.
مسعود كه هنوز تجربه كافی سیاسی نداشت، از امكانات زیادی هم بر ضد این گونه فعالیت‌ها بر خوردار نبود. گرچه فعالان سیاسی آن زمان درگیری‌هایی نیز میان هم داشتند، اكثراً افراطی‌های چپ گرا بودند. این امر باعث توجه مسعود به نهضت اسلامی گردید.
1352 (1973) بعد از امتحان كانكور نظر به علاقه اش به انجنیری و مهندسی شامل انستیتوت پل تخنیك كابل شد. در همین سال او رسماً به جمعیت اسلامی پیوست و همراه انجنیر حبیب الرحمان كه یكی از پیشگامان نهضت اسلامی بود آشنا شد.
در دوران حكومت محمد داؤد كه مردم او را نزدیك با كمونیزم و شوروی میدانستند، اولین پلانهای كودتا یی تحت فرماندهی انجنیر حبیب الرحمان كه مسعود هم در آن سهم داشت طرح گردید. پس از افشای این پلان‌ها، انجنیر حبیب الرحمان مدت شش ماه زندانی شد و مسعود هم كابل را ترك گفت.
حكمتیار كه در آن زمان مسوولیت امور نظامی جمعیت اسلامی را داشت، به این عقیده بود كه از طریق ترور میتوان به هدف رسید. كه هدفش از ترور گذاشتن بم، پاشیدن تیزاب و قتل مخالفین سیاسی اش بود. درین زمان مسعود شدت بیزاری خود را در برابر تند روان اسلامی ابراز كرد، در حالی كه عده یی در نهضت نیز از تند روی حمایت میكردند، مسعود با این گونه تحركات مطلقاً مخالف بود و در آن تباهی و نابودی مردمی را میدید كه خواهان خدمت كردن به آنها بود. این اختلاف نظر اساساً باعث در گیری شدیدی میان آنها گردید.
مسعود یك محصل سخت كوش، هد فمند و متوجه تحصیل بود. هدفش از تحصیل و آموزش، خدمت به وطن و مردمش بود.
بعد ازآنكه كاكایش عبدالرزاق خان (یك تن از صاحب منصبان بلند رتبه دولت داؤد) مسعود را كه توسط دولت داؤد گرفتار میگردید، هشدار داد ؛ مسعود كه یكی از فعالان سیاسی در انستیتوت پل تخنیك كابل بود؛ انستیتوت پل تخنیك را ترك گفت و در سال 1353(1974) به همراهی انجنیر جان محمد برای اولین بار به پاكستان رفت.
بعد از مدت كوتاه دوباره فعالیت‌های سیاسی را در داخل كابل آغاز كرد و موفق گردید كه عده یی از افراد ناراضی دولت رابه طرفداری خود فرا خواند. مسعود فعالیت‌های سیاسی اش را ادامه داد تااینكه در 1354(1974) قیام مسلحانه پنجشیر صورت گرفت. مسعود 22 ساله باعده یی از یارانش كه اعضای جمعیت بودند با وجود تلف شدن عده یی ازهمسنگرانش، در ظرف یك الی دو ساعت تمام پنجشیر را تحت كنترول در آورد ویك ادارهء دولتی را خلع سلاح كرد.
حكمتیار وعده داده بود كه همزمان با قیام در پنجشیر قوای نظامی دولت مصروف میشود و در كابل یك كودتای نظامی رخ خواهد داد.
در كابل هیچ حركتی‌صورت نگرفت. مسعود و همراهانش افشا شدند و به این صورت قیام كننده گان به هدف نرسیدندوعده یی توانستند پنجشیر را ترك گفتند.
مسعود بعد از یك ماه به صورت مخفی دوباره به كابل آمد و از آنجا به پشاور پاكستان رفت كه درآن جا هم مخفی بود و از طرف استخبارات مخفی پاكستان تعقیب میشد.
بعد از این قیام نظریات در داخل جمعیت اسلامی هم فرق كرد. بعضی طرفدار این قیام بودند و برخی این قیام را ناسنجیده و یك اشتباه میدانستند. این موضوع باعث دو پارچه گی جمعیت گردید. كسانی كه مخالف قیام بودند، با پروفیسور ربانی ماندند كه مسعود هم یكی‌از آنها بود و طرفداران قیام به حكمتیارپیوستند.
این دو گروه گاه با هم نزدیك و گاه دور میشدند. تا اینكه تحت رهبری قاضی امین وقاد هر دو با هم یكجا شدند.
حكمتیار با نزدیكی به شبكه استخباراتی پاكستان، رقبای‌سیاسی خود را یكی یكی‌از بین برد. یكی‌از این جمله همان انجنیر جان محمد بود.
حكمتیار ورهنمایان پاكستانی اش كلو وبابر میخواستند مسعود را كه درآن وقت در خانهء حكمتیار بود اختطاف كنند. مسعود كه از جدی بودن این موضوع خبر شد، پهره دار‌های پاكستانی را با دو تفنگچه یی كه همیشه با خود داشت تهدید كرد و از آنجا خارج شد. او تا كودتای ضیاالحق به صورت مخفی در پاكستان ماند.
بعد از این واقعه جمعیت فعالیت‌های مستقل خود را آغاز كرد. و مسعود تا كودتای كمونیستی 1357(1978) به كابل رفت و آمد داشت.از فعالیتش در كابل تنها دوستان نزدیكش خبر داشتند. به گفته یكی از نزدیكانش، اوبیشتر در ولسوالی‌های شرقی افغانستان به سر میبرد تا از نظر پولیس امنیتی كابل در امان باشد.
مسعود به نورستان كه از نخستین مراكز قیام علیه شوروی بود، رفت. او میخواست ببیند كه عقیده مردم به مقاومت چه است. بعد از این كه مسعود به تصمیم مردم یقین پیدا كرد در 1358(1979) ( آغاز تجاوز قوای شوروی در افغانستان) با دسته یی كه شامل 20 مرد جوان بود، به طرف پنجشیر روان شد. در كنر هم مبارزانی كه به جهاد آغاز كرده بودند این دسته را خوش آمدید و خیرمقدم گفتند و مقداری از سلاح و مهما ت غنیمت گرفته شده خود را به دسته زیر فرماندهی‌مسعود اهدا کردند.
مسعود همراه با همرزمانش داخل پنجشیر، محل زادگاه خود شد.
شاهدان عینی میگویند، در پنجشیر او بزرگان و ریشسفیدان محل را گرد خود جمع كرد و راجع به مقاومت مسلحانه با آنها به تفاهم رسید. مسعود در تمام قریه‌ها با مردم گفت وگو كرد. مردم پنجشیر برای مبارزات مسعود در راه آزادی مردم و سرزمینش، به هر نوع قربانی حاضر بودند.
شاهدان میگویند، با وجودی كه زن و مرد پیر و جوان به ضرورت این مبارزه مسلحانه باور مند بودند، آماده گی‌خود را برای مقاومت اعلام كردند. مسعود از میان همهء داوطلبان، كسانی را انتخاب میكرد كه یگانه سرپرست و نان آور خانواده خود نمی‌بودند. او برای داوطلبان مبارزه میگفت و روشن میساخت كه سرپرستی و غمخواری خانواده و فامیل هم بخش ضروری مقاومت است، زیرا حفاظت از مردم بیچاره و محتاج و به خصوص ازخانواده در برابر یك ابر قدرت تجاوز گر فرض است.
بار دیگر قیام مسلحانه در پنجشیر آغاز گردید و این بار به رهبری مسعود. این قیام 40 روز ادامه پیدا كرد که پنجشیر، سالنگ و بوله غین از دست تجاوزگران آزاد گردید. پس از40 روز جنگ و مقاومت، مسعود از ناحیه پای زخم برداشت و مبارزان سلاح و مهمات برای‌ادامهء جنگ نداشتند. با وجودی كه 600 مرد از نورستان به كمك مبارزین شتافتند، آنها به شكست مواجه شدند. و اینگونه مسعود با همرزمش كاكا تاج الدین به سوی پنجشیر برگشت.
این شكست مسعود را به تفكر وا داشت و او تصمیم گرفت كه با تاكتیك‌های جدیدی وارد عمل شود. این تاكتیك، جنگ چریكی و یا گوریلایی بود كه اورا یکی از بزرگ ترین چهره‌های جنگ‌های چریكی عصرساخت.
رابرت كپلان در كتاب( سربازان راه خدا ) در سال 1991 نوشت: (احمد شاه مسعود را باید در قطار بزرگترین رهبران نهضت‌های مقاومت در قرن بیست حساب كرد. مسعود مانند مارشال تیتو، هوچی من، و چگ وارا دشمن خود را شكست داد. مسعود یك ساحهء گستردهء را زیر اداره داشت كه از نظر سوقیات عسكری بسیار دشوار گذار و شدیداً زیر فشار حملات متواتر دشمن قرار داشت. ساحه یی كه در تصرف مسعود بود، در مقایسه با ساحاتی كه در دوران رهبری نهضت مقاومت مارشال تیتو، ماووتسه تونگ، هو چی من و چگ وارا، زیر اداره آنها قرار داشت، بیشتر زیر حملات دشمن بود.)
از همین جا نام مسعود و پنجشیر با هم پیوند خوردند. و نامش به عنوان بزرگترین مبارز جنگ‌های آزادی بخش در تاریخ ثبت شد.
به قول ناظران بین المللی از مجموع خسارات و ضایعاتی كه ارتش سرخ دیده بود بیشتر از60 فیصد آ ن از اثر مقاومت نیرو‌های‌احمد شاه مسعود به وجود آمده بود. و به این سان او به ( شیر پنجشیر ) مسما گردید و قوای (شكست نا پذیر) ارتش سرخ را در دام افگند. درحالی كه در بخشهای عمدهء بیش از دوازده ولایت فرمانروایی داشت، مردم او را به صورت بسیار ساده ( آمر صاحب) خطاب میكردند. این نام در عین حال بیانگر نوعی محبت و احترام نیز بود.
در سال 1358(1979) زمانی كه پایش شدیداً جراحت داشت، مسعود توسط گروپ‌های‌رژیم محاصره گردید. او توانست خود را به گونه یی از تهاجم دشمن نجات دهد.
در سال 1359 ( 1979) یك سرباز جوان با استفاده از تاریكی، از فاصلهء سه متری بالای جیپ حامل مسعود آتش كرد و مسعود جان به سلامت برد. مسعود آن جوان را فقط همین قدر گفت: ( وطندار، دست‌هایت میلرزد، خوب نشان زدن بلد نیستی. )
و او را بخشید.
درسال 1361(1983) كوماندو‌های ویژهء شوروی دهنهء مخفیگاه كوهی را كه مسعود در آن خواب بود در ملسپه پنجشیر محاصره كردند. او توانست محاصره را بشكند و ساحه را ترك بگوید.
شوروی‌ها در سال آتش بس1361/1362(1983/84)، برای ترور مسعود دو اندیشه را دنبال میكردند، یكی كشانیدن او به داخل گارنیزیون شان در( عنابهء پنجشیر) به بهانهء مذاكره و گفت وگو كه در واقع قصد دستگیری وی را داشتند، که پلان شان بوسیله یك ترجمان تاجیكی افشا گردید. طرح دوم این بود كه روسها یك تن از مجاهدین بنام ( عبدالقادر ناچار) را اجیر ساخته بودند تا در غذای احمد شاه مسعود زهر بریزد. ناچار دستگیر گردید، اما مسعود اورا بدون انتقام گیری مورد عفو قرار داد.
داكتر نجیب ا... رییس جمهور، زمانیكه ریاست ( خاد) رابه عهده داشت، میخواست مسعود را به كمك ( كامران ) دوست دوران مكتب مسعود به قتل برساند. داكتر نجیب میدانست كه مسعود با دوستانش از نیكی و جوانمردی كار می‌گیرد. او مسعود را از دوران طفولیت در كابل میشناخت، در آن وقت كامران كپتان تیم ملی فوتبال بود. او به پنجشیر رفت و چند روز با مسعود بود. كامران وقتی پی برد که مسعود چی راهی را در پیش دارد و برای چی مبارزه میکند، همه چیز را خودش به مسعود افشا كرد و تفنگچهء بیصدایی را كه از حكومت آن وقت به این مقصد گرفته بود به مسعود تسلیم كرد و خود به آلمان غرب پناهنده ء سیاسی شد.
در سال 1368(1989) در پایان گردهمآیی كه مسعود با فرماندهان ولایات مختلف شورای نظاردر فرخار داشت، زمانی كه این فرماندهان میخواستند به مواضع خود بر گردند، مورد حمله افراد حكمتیارقرار گرفتند كه دها تن از اعضای برجسته شورای نظار در این حمله شهید شدند. در این حمله تروریستی مسعود نزدیك ترین دوستان و برجسته ترین فرماندهان خود را از دست داد. حكمتیار توانست عملیات بزرگ نظامی مسعود را خنثا سازد، ولی به هدف اصلی اش كه از بین بردن مسعود بود، نرسید.
1372(1993) وقتی‌كه وضع میان جبهات مسعود وشورای همآهنگی زیر رهبری حكمتیار خراب شده بود، هلیكوپتر مسعود توسط جت‌های جنگی شورای همآهنگی مورد حمله قرار گرفت. اما پیلوت هلیكوپتر نا گزیر به نشست گردید. پس از ان مسعود تصمیم گرفت تا به راز و رمز پیلوتی نیز دست یابد.
در همین سال مسعود مورد حملات شدید نیروهای متحد حكمتیار در اطراف وزیر اكبر خان کابل قرار گرفت.
1361(1983) بعد از شكست دوم ارتش شوروی در پنجشیر، روسها به صورت مستقیم با نماینده گان جانب مسعود وارد مذاكره شدند و به این صورت شوروی‌ها برای اولین بار مسعود و مجاهدین را به حیث یک حریف سیاسی به رسمیت شناختند و با او آتش بسی را امضا كردند.
کار شناسان این آتش بس را یکی ازبزرگترین پیروزی‌های مقاومت افغانستان خواندند كه یک سال طول کشید.
مسعود عمده ترین استفاده را از این آتش بس نمود. او قادر شد برای اولین بار سفرطولانی تری به مناطق شمال و شمال شرق افغانستان کند. این سفری پرحاصل بود که سبب شد در سال 1362 (1984) مسعود بتواند تمام قومندانهای مقاومت منطقه را که عضو احزاب مختلف بودند در یک شورا به نام (شورای نظار) دور هم جمع کند. هد ف او به وجود آوردن یک قوای واحد سیاسی و رزمی در داخل افغانستان بود که مستقل باشد و پیروی احزابی را که در کشورهای همسایه به وجود آمده بودند، نکند. قصد تمام اعضای این شورا فقط آزاد ساختن افغانستان بود.
با وجودی که حملات ارتش سرخ بالای پنجشیر دوباره آغاز شده بود، مسعود مطمین بود که پنجشیردرنبودن او هم زیرفرمان فرماندهان محلی پیروزمندانه مقاومت میکند، و اداره پنجشیر را به عبدالمحمود دقیق سپرد. همچنان مناطق اندراب، خوست فرنگ، اشکمش، نهرین و کشم، هم به پنجشیردیگری مبدل گردیدند.
مسعود برای بار نخست نظم و اداره یی را به وجود آورده بود که درآن نوعی خود گردانی محلی که ناشی از آرای مردم بود، حاکم بود.
درتمام دورهء ادارهء مسعود قبل از ورود به کابل و بعد از عقب نشینی از کابل، کشت، استفاده و خرید و فروش مخدرات و مسکرات منع بود. و هیچ کسی ازین امر مثتثنی نبود، حتا فرماندهان و اعضای برجستهء شورا.
از آغاز قیام مردم در برابر شوروی، کشیدن سگرت بنا به دلایل اقتصادی منع قرار داده شده بود. مردم پول زیاد را صرف کشیدن سگرت میکردند تا خوردن غذا.
مسعود در سن 35 سالگی با دختر كا كا تاج الدین ازدواج كرد. اما این ازدواج كاملاً مخفی نگهداشته شد به علت مسایل امنیتی حتا نزدیكترین كسان تا دیر وقت ازین ازدواج خبری نداشتند.
مسعود مستقل حركت میكرد. دخالت‌های پاكستان را در امور داخلی افغانستان قبول نداشت، از همینرو او مجبور بود كه در چند جبهه بجنگد. اول با روسها و دولت کمونیستی و دوم با آی اس آی و گماشته گان داخلی آن.
در زمستان 1362 (1983/84) دولت كمونستی در غیاب، مسعود را محا كمه نمود و جزای مرگ را برای او تعیین نمود. قبل ازحملهء شان به پنجشیر چنین اعلام كردند كه حكم دادگاه قبلاً تطبیق و مسعود با قوایش از بین برده شده است. به این صورت میخواستند روحیهء هوا داران و دو ستان مسعود در دیگر مناطق و به خصوص در کابل را ضعیف سازند و خود مسعود را به نام (یاغی) اعلام کنند.
مسعود میدانست كه این امرعلامت آماده گی شان برای عملیات بزرگ بالای پنجشیر است. به همین منظور او با مردم پنجشیر داخل صحبت شد و از آنها خواست كه به زودترین فرصت قبل از حمله، پنجشیر را ترك كنند. مردم كه مسعود را از جان و دل دوست داشتند و معتقد به مبارزه بودند به گفته‌های او عمل كردند. درست در بهار سال 1362 مسعود در اندك زمانی بیش از 130000 نفر ساكنان پنجشیررا از آن دره تخلیه كرد. مردم بدون كدام تردید خانه و زمین خود را كه نسل اندر نسل در آن زنده گی كرده بودند رها نمودند. این یکی از بزرگترین قربانی‌هایی بود که مردم افغانستان به خاطر آزادی متحمل شدند.
مسعود برای این كه مجاهدانش بیهراس از كشته شدن مردم، با شوروی دست وپنجه نرم كنند، مردم را سپر خود نساخت.
از 13581367 (19791988) هشت بار روسها بالای پنجشیر حمله نمودند و شكست خوردند كه این شكست در افغانستان به یک شكست کلی سیستم کمونیستی درتمام آسیای میانه و اوروپا‌ی شرقی منجر گردید.
به همین سبب نویسنده كتاب ( سربازان راه خدا ) رابرت كپلان مسعود را ( برندهء جنگ سرد) لقب داد.
كپلان نوشت: ( مسعود تا زمانی مجبور نشده است به جنگ اقدام ننموده است، و این را به حیث استراتیژی خود در جریان 14 سال مقاومت نشان داده است. مسعود در پیروزی جهادش در برابر رژیم نجیب، ثابت ساخت كه طراحان وپلان گذاران پالیسی امریكا در مورد جهاد و ارسال كمك‌ها چه قدر به خطا رفته بودند. لیاقت و كار دانی مسعود و پشتیبانی بیدریغ مردم، او راقادر ساخت تا برنده جنگ سرد شود.)
این نگرش بر هم ریختن دیوار برلین را هم از شهكار‌های مسعود میخواند.
پس از خروج آخرین سرباز روس در 25/11/1368 (14/2/1989)[9] برای نخستین بار فرماندهان جهادی سراسر افغانستان به فراخوان مسعود در شاه سلیم بدخشان به منظور اتخاذ تصمیم درباره آیندهء افغانستان گرد هم آمدند. مسعود ازآن جا سفر كوتاهی به پاكستان داشت17/7/1369 (9/10/1990)؛ درین سفر شورای رهبری فرماندهان داخل افغانستان با رهبران جهادی مقیم پاكستان مذاكره كردند و از آنها خواستند تاد رباره دولت آینده تصمیم مشترك بگیرند.
گرچه امكانات مالی و نظامی مسعود خیلی زیاد نبود، او پیوسته توانست با سیاست باز و روشن، دور از مفكوره‌های افراطی، دلهای مردم را به دست آرد. اراضی زیر فرمان خود را توسعه بخشد و ضربات نابود كننده به پیکر رژیم كمونستی وارد کند. بالآخره این مبارزات در سال 1371(1992) باعث از بین رفتن رژیم نجیب ا... و آزادی كابل گردید.
رهبران مجاهدین از سقوط رژیم كابل به رهبری احمد شاه مسعود استقبال کردند. حكمتیار که تلاش داشت به صورت یکجا نبه در سازش با خلقی‌ها بدون توجه به فیصله‌های مردم و مجاهدین قدرت را در کابل انحصار کند.
در مكالمهء تلفونی كه از طریق رادیو و تلویزیون نشر گردید، حكمتیار به سخنان مسعود در رابطه به حمله نكردن بالای شهر كابل اعتنایی نكرد.
بعد از سقوط آخرین مواضع دولت در بگرام، زمینه سقوط رژیم کابل مساعد گردید. حکمتیار با استفاده از این فرصت داخل شهرشد. گروه وابسته به حکمتیار دروازه‌های زندان را باز كردند و همهء زندانی‌های جنایی را رها كردند. گروه حکمتیار د ست به ویرانی و از بین بردن دوسیه‌ها و سوابق اداری، در ادارات کابل زد. به این ترتیب تهداب حكومت جدید را از بین بردند. علاوه بر این ده‌ها هزار مجرم مسلح كه دیپو‌های سلاح را ربوده بودند، در شهربه چپاولگری آغاز کردند. در شهری که نه اردو، نه پولیس و نه كدام قدرت امنیتی دیگری وجود داشت؛ داكتر نجیب به دفتر ملل متحد در كابل پناهنده شد.
پیش از حركت قوای مسعود به اطراف كابل، مسعود برای‌آنها هدایات روشنی‌در بارهء طرز برخورد و روش با مردم كابل داد و گفت كه مگذارید كابل با امكانات نوی كه دارد هدف اصلی تان را که حفاظت از مردم كابل است فراموش تان سازد.
نیروهای مسعود به خاطر حفظ امنیت و دفاع از مردم مظلوم کابل با غارتگران و چپاول گران شهر کابل به مقابله پرداخت. همچنان نیروهای احمد شاه مسعود حفاظت دفتر ملل متحد در کابل را نیز به عهده گرفت.
دوستان و هوا داران مسعود كه از محبوبیت او در بین مردم با خبر بودند، خواستند تا مسعود خود دولت آینده را اعلام و رهبری كند.
با آن كه شهر كابل تحت تصرف نیرو‌های‌مسعود بود، او تمام مسوؤ لیت را به رهبران سیاسی داد و خود پا از این قضیه برون كشید تا بهانه یی برای‌ادامه جنگ وجود نداشته باشد.
به تاریخ 05/02/1371 (25/4/1992) یعنی یك روز قبل از رسیدن به كابل، شورای رهبری مسعود رابه عنوان رییس شورای فرماندهان و وزیر دفاع دولت نو بنیاد اعلان كرد. رییس جمهورمجددی با اعضای كابینه به تاریخ 08/02/1371(28/04/1992) به كابل رسید.
پیروزی مجاهدین نه تنها پیروزی در مقابل قوای متجاوز روسی و حكومت دست نشانده آن بود، بلكه پیروزی در مقابل آی اس آی پاكستان نیز بود. پاکستان که در صدد به قدرت رساندن مهره خود حكمتیار بود و به همین منظور همیشه او را در مقابله با مسعود مساعدت میكرد، با این پیروزی، از نظر سیاسی به شکست مواجه شد.
پاكستان كه دیگر امیدش را از دست داده بود، شیوه‌ها و تاكتیك دخالت خود را تغییر داد ه و با پشتیبانی‌بعضی كشور‌های عربی طالبان را ساخت. طالبان كه توسط ارتش پاكستان با سلاح مدرن مسلح گردیده بودند، با ترور یستهای بین المللی درولایات جنوب افغانستان لانه گزیدند. آنها افغانستان را جای مناسبی برای‌فعالیت‌های شان پیدا كرده بودند. مسعود در برابر این موج ایستاد و به مقاومت پرداخت.
به باور بن لادن: ( تا وقتی‌كه مسعود زنده است ما پیروز نخواهیم شد.)
خانه ء پدری مسعود در كارته پروان توسط كمونستها ضبط و تبدیل به یك مكتب ابتدایی‌گردید بود. مسعود در زمان حکومت مجاهدین در کابل آنرا همچنان در خدمت معارف گذاشت.
حكومت پاكستان برای‌حكمتیار دستور داده بود تا شهر كابل را تحت حملات راكتی قرار بدهد. این جانب گیری و دخالت پاكستان به شلیك كردن روزانه 3000 راكت به شهر كابل انجامید كه باعث كشته و زخمی شدن هزاران باشنده كابل و خرابی شهر گردید.
تلاش‌های مسالمت آمیز مسعود برای رسیدن به یک تفاهم ملی، جایی را نگرفت. کشورهای آتش افروز به بهانه‌های قومی، زبانی و مذهبی به داغ ترشدن این کوره پرداختند.
دشمنان مسعود برای رسیدن به هدف، نه تنهابه حملهء نظامی، بلكه به دهشت افگنی و ایجاد ترس میان مردم كابل نیز میپرداختند. حكمتیار كه نماینده اش به حیث صدر اعظم در شهر كابل موجود بود، تمام راه‌های‌اكمالاتی‌را به روی باشنده گان كابل بند كرد. مواد غذایی‌به شهر نمی‌رسید. هدف از این عمل بیزارساختن مردم از دولت مجاهد ین بود.
گلبدین با این روش موفق به ایجاد فاصله میان مردم و دولت گردید. پرتاب هزاران راكت در شهرخواب، راحت و زنده گی مردم را گرفته بود. مردم توقع داشتند كه مسعود بتواند كنترول كلی را به دست داشته باشد.
مسعودبرای اینكه مردم غیر نظامی هدف راكت‌های‌كور قرار نگیرند، تلاشش به ثمر نرسید. پاكستان میدانست که توان شکست دادن مسعود را از راه نظامی ندارد. راهی را گزید تا او را به عقب نشینی وادارد.
آخرین بهانهء حکمتیار که کنار رفتن مسعود از پست وزارت دفاع بود، نیز جلو راکت پرانی حکمتیار را نگرفت.
مسعود در برابر حملات تجاوز گرانهء پاکستان ایستادوکوشش‌های پاكستان برای از بین بردن نیروهای مسعود شکست خورد.
پاكستان با فریب دادن بعضی رهبران و گماشته گانی از احزاب و تنظیم‌ها، توانست كه مقاومت را بد نام و از طرفداری مسعود در بین مردم بكاهد.
در سال 1373(1994) یك كنفرانس در سه قسمت ترتیب شد. اولین جلسه آن با عضویت 15 ولایت صورت گرفت. در جلسه دوم آن 25 ولایت عضویت داشتند كه از تاریخ 29/4/1373 تا 3/5/ 1373(20/7/1994 تا 25/7/1994 ) ادامه یافت. در اخیر این كنفرانس شورای‌عالی‌اسلامی تشکیل شد.
درین زمان طالبان چند ولایت را با جنگ و دادن پول به دست آوردند که بیشتر آن قبلاً نیز تحت حمایهء حکمتیار و پاکستان بود.
مسعود فیصله شورای رهبری دولت را مبنی بر حضور حکمتیار به حیث صدراعظم در کابل با نا گزیری تمام پذیرفت. در داخل دولت هم افرادی بودند که با حکمتیار همنظری داشتند و او را به كابل استقبال کردند. بالآخره او پست صدارتی را كه در اول برایش داده بودند، اشغال نمود. او صدراعظم دولتی شد كه چند سال برای‌ویرانی آن جنگ كرده بود.
دراوایل سال 1375(1996) مسعود به میدان شهر كه تا چندی پیش پایگاه حکمتیار بود، به تنهایی رفت تا با رهبران طالبان دیدن كند. درآن زمان مسعود با ملا ربانی دیدارداشت و در بارهء خاتمهء جنگ باوی صحبت كرد. از طالبان خواست تا نماینده گان خود را به كابل بفرستند وراه حل اختلافات را پیدا كنند. به همین سبب چهل نفر از جانب دولت انتخاب گردید و باید چهل نفر دیگر از طرف طالبان معرفی‌میشد، تا آنها با هم بنشینند و حل اختلاف نمایند. اما این چهل نفر از طرف طالبان هیچ وقت معرفی نشد. با و جود چندین بار درخواست معرفی این چهل نفر از طرف دولت، طالبان هر روز حملات خود را بالای كابل ادامه میدادند.
مسعود موفق شد كه ازین مذاكرهء رویاروی با طالبان جان سالم برد.
در 4/7/1375 ( 26/9/1997) شهر كابل تحت بمباردمان شدید طالبان و القاعده و پاكستان قرار گرفت. مسعود به نیرو تحت فرماندهیش امر داد كه كابل را ترك كنند.او این كار را به خاطر حفظ جان شهریان كابل نمود. زیرا اگر نیروهای او در كابل مقاومت میكردند جنگ كوچه به كوچه در میگرفت كه باعث كشته شدن صد‌ها نفر میشد. او به طرف پنجشیر عقب نشینی كرد.
حكمتیارنیز كه راه دیگری نداشت با تمام اعضای کابینه خود به پنجشیر رفت واز آن جا توسط هلیکوپتر مسعود به ایران رفت و اقامه اختیار كرد و بعدها اظهار نمود که مسعود هدف ترور او را داشت. مقاومت مردم افغانستان تحت رهبری مسعود در زمانیكه دوست و دشمن فكر میكردند كه دیگرکسی توانایی مقاومت با طالبان را ندارد، دوباره آغاز شد.
زمانیكه همه رهبران کشوررا ترک گفتند،مسعود در کنار مردمش ایستاد، مردم بدون در نظرداشت قومیت، مذهب و گرایشهای سیاسی زیر فرمان او گرد آمدند. مسعود تا پای جان، درد‌ها، تلخی‌هاو شکنجه‌هایی را که مردمش دید، او نیز تجربه کرد.
احمد ولی مسعود در تماس تلفونی كه در آن زمان با احمد شاه مسعود داشت؛ گفت كه همه دوستان میخواهند كه شما هم برای مدتی وطن را ترك كنید. مگر او در جواب چنین گفته بود:(...آیا این انصاف هست كه زمانی به كابل بودیم، بالای‌مردم حكومت كردیم. مردم ما را قبول داشت. و ما تعهد سپردیم بخاطر دفاع از مردم، بخاطر دفاع از استقلال، به خاطردفاع از افغانستان. حال كه مردم در مشكل قرار دارند، آیا آنها را ترك بگوییم ؟ آیا واقعاً این انصاف است؟ من فكر نمی كنم كه این انصاف باشد. من تا آخرین قطره خون درین كشور میایستم. مقاومت میكنم. خدا خواسته باشد، مطمین هم هستم و امید وار كه افغانستان روزی آزاد میشود.)
پنجسال مقاومت علیه طالبان، تجاوز پاكستان و بن لادن یك مقاومت درخشان در تاریخ افغانستان بود.
نبوغ نظامی مسعود در فرماندهی نیرو‌هایش و شیوه نبرد او در مقابل نیروهای متجاوز به او لقب عقاب هندو كش را داده بود.
در زمستان 1375 ( 1996) مسعود تمام قوت‌های‌مخالف طالبان را به دور یك محور جمع كرد. این محور را جبهه متحد ملی‌برای نجات افغانستان نام گذاشتند.
اگر چه در پاكستان و مطبوعات غرب جبههء مقاومت را اتحاد شمال یاد میكردند؛ اما در واقعیت این مقاومت نماینده گی از تمام افغانستان میکرد.
اعضای شناخته شدهء جبههء متحد قرار ذیل بودند:
از ساحات و ولایات مركزی افغانستان فرمانده انوری، سید حسین عالمی‌بلخی، سید مصطفی كاظمی، اكبری، محمد علی جاوید، كریم خلیلی، فرمانده شیر علم، رسول سیاف.
از ولایات غرب و جنوب غرب افغانستان فرمانده محمد اسماعیل خان، داكتر ابراهیم، فضل كریم ایماق.
از ولایات شمال جنرال دوستم، حاجی‌رحیم، فرمانده پیرم قل، حاجی‌محمد محقق، قاضی‌كبیر مرز بان، فرمانده عطا محمد، جنرال ملك.
از ولایات مشرقی‌افغانستان حاجی‌عبدالقدیر، فرمانده حضرت علی، فرمانده جان داد خان، عبدا... واحدی.
از ولایات شمال شرق افغانستان فرمانده قطره، فرمانده نجم الدین.
از ولایات جنوب فرمانده قاری با با، نور زایی، هوتك.
و به این سان اتحادی كه فقط از رهبران شمال شكل گرفته باشد تا بتواند اتحاد شمال نامیده شود، هرگز وجود نداشته است. این گونه تبلیغات ادعای مقاومت افغانستان را كه از تمام مردم افغانستان نماینده گی‌میكرد؛ زیر سوال برده و از نام نیك آن میكاست.
در تمام سالهای مقاومت در برابراتحاد شوروی و بعدها در برابر طالبان و تروریزم جهانی، رفتار بشر دوستانه مسعود در مقابل اسیران جنگی، مشهور بود. اسیران جنگی در پنجشیر میتوانستند با خانواده‌های شان تماس بگیرند و نامه بفرستند و هم غذایی را كه رزمنده گان مفاومت میخوردند برای اسیران نیز تهیه میگردید. اسیران جنگی حق گشت و گذار را در داخل پنجشیر دارا بودند.
ملا یار محمد یكی‌از رهبران طالبان بعد از آزادی اش از زندان نیروهای مقاومت گفت: ( مسعود فرزند واقعی ملت افغان است. یكبار ایستاد و مبارزه كرد و اكنون باز هم در مقابل یك تجاوز گر خارجی ایستاده است و میجنگد.)
1376 (1997) مسعود، رهبران جبهه متحد را به نشستی فرا خواند تا دررابطه با توظیف صدراعظم آینده افغا نستان تصمیم اتخاذ نمایند. عبدالرحیم غفورزی كاندید كرسی‌صدارت بود وبه اتفاق آراء به حیث صدراعظم غیر وابسته به تنظیم‌های جهادی انتخاب گردید. صدراعظم جدید خط مشی‌خود را از طریق تلویزیون بلخ به مردم اعلام كرد كه مورد استقبال گرم مردم نیز قرار گرفت. بعد از كنفرانس بینتیجهء هرات 1373 (1993) این قدم دیگری بود به سوی تشكیل یك حكومت مردمی.
در آن هنگامیكه مسعود سربازان ملبس با لباس نظامی را به سوی دروازه‌های كابل سوق داد، هوا پیمای حامل صدراعظم جدید در بامیان سقوط كرد. با مرگ غفورزی، امید واری مسعود برای تشكیل و استحكام پایه‌های یك حكومت، به یأس مبدل شد. پس از مدتی مسعود نیرو‌هایش را از شمال كابل دوباره به پنجشیر عقب كشید.
زمانی که مسعود سخن از تروریزم، القاعده و بن لادن میراند، در غرب کمتر کسی تصویر روشنی از آن داشت. در سال 1377 اولیویی رای (Olivier Roy) و دوپانفلی (DePonfilly) در مقاله یی نوشتند:
(مسعود هرگز نفهمید كه چرا ( سی آی ای) و پنتاگون تصمیم گرفته اند دشمن وی، گلبدین حكمتیار را برای حمایت علیه او انتخاب كنند. مسعود در آرزوی یك ملت واحد و یك پارچه در افغانستان و همچنان انتخابات در این كشور بوده است.)
در اثر کوشش نماینده گان پارلمان اروپا که پس از دیدار با مسعود حقایق تجاوز خارجی برای شان روشن شد. مسعود در اپریل 2001 از طرف پارلمان اروپا به پاریس دعوت شد تا توجه جهانیان را به مبارزات مردم افغانستان در برابر تجاوز گران معطوف کند. خانم نیکول فانتن رییس پارلمان اروپایی مسعود را به خاطر در نظر داشت حقوق زنان، لقب ( قطب آزادی) داد.
رای (Roy) و دوپانفلی (DePonfilly): ( احمد شاه مسعود بر عكس مردان سیاسی امروز، بالا‌تر از نقش خویش به هیچ وجه در فكر جا طلبی نیست. اگر این حقیقت دارد كه مسعود به رضایت خویش كسانی‌را كه به دیدنش می‌آیند میپذیرد، ولی هیچ كاری نمیكند كه كسی به دیدنش بیاید. وی به مشكل آماده ء صحبت با مطبوعات است. مسعود اجازه میدهد از وی فلم تهیه شود، چون كه وی چیزی برای‌پنهان كردن و كتمان ندارد.)
مسعود خطاب به جهانیان میگفت كه مردم افغانستان را در مقابل تروریزم تنها رها نكنید، زیرا اگر افغانستان این جنگ را در مقابل تروریزم باخت، جهان نیز برنده نخواهد بود. چندی بعد درستی و دقت ارزیابی مسعود به همه ثابت گردید.
احمد شاه مسعود به تاریخ 18.6.1380(9.9.2001) در خواجه بهاودین ولایت تخار در اثر حملهء انتحاری دو تروریست خارجی که به نام خبرنگار با وی مصاحبه داشتند، جان به جان آفرین سپردو به تاریخ 24.6.1380 (15.9.2001) در تپهء سریچهء پنجشیر به خاک سپرده شد. مسعود خودش این بلندی زیبا را برای آرامگاه ابدی ش برگزیده بود.
مسعود 31 سال از عمرش را در خدمت به سرزمینش و مردمش گذراند. او میدانست که درین راه روزی جانش را از دست خواهد داد.
سبستیان یونگر گفت:( اگر مسعود شاهد زوال و سرنگونی طالبان نبود، سر انجام مبارزاتش به پیروزی نایل گردید.)
از مسعود خانمی با پنج دختر و یک پسر مانده است.
مسعود بعد از وفاتش لقب( قهرمان ملی افغانستان ) را رسماً به دست آورد.
لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/653
1. اجمل حسینی ميگويد:
رهبر کشور دوست
دلایل قیام امام خمینی/ امام خمینی به مسئله‌ی وابستگی چگونه می‌نگریست؟
